Biłgoraj, niewielkie miasto na Lubelszczyźnie, kryje w sobie prawdziwą perełkę dla miłośników historii i tradycji – Zagrodę Sitarską. Ten unikatowy skansen przenosi nas w czasie do XIX-wiecznego Biłgoraja, kiedy to miasto słynęło z produkcji sit. Zagroda Sitarska to nie tylko muzeum, ale żywe świadectwo bogatej historii regionu i rzemiosła, które przez wieki kształtowało tożsamość tego miejsca.

Historia Zagrody Sitarskiej

Zagroda Sitarska, położona przy ulicy Nadstawnej 32, to autentyczny zespół drewnianych zabudowań z początku XIX wieku. Centralnym punktem skansenu jest dom sitarza Andrzeja Grabińskiego, zbudowany w 1810 roku. To właśnie od tego budynku rozpoczęła się historia tego wyjątkowego miejsca, które dziś stanowi jedyny zachowany w Biłgoraju obiekt budownictwa sitarskiego.

Sitarstwo, czyli rzemiosło polegające na wyrobie sit, było niegdyś głównym źródłem utrzymania wielu biłgorajskich rodzin. Zagroda Sitarska pozwala nam zajrzeć w głąb tej fascynującej historii, pokazując nie tylko narzędzia i produkty sitarskie, ale także codzienne życie rzemieślników sprzed dwóch stuleci.

Architektura i układ Zagrody

Spacerując po Zagrodzie Sitarskiej, można poczuć ducha dawnych czasów. Dom sitarza, będący sercem skansenu, to dwutraktowy budynek o konstrukcji węgłowej, nakryty charakterystycznym czterospadowym dachem z gontu. Uwagę zwraca piękny ganek z daszkiem wspartym na czterech kolumnach, który prowadzi do głównego wejścia.

Wnętrze domu podzielone jest na dwie części, każda składająca się z kuchni i pokoju od strony ulicy. Jeden z pokoi pełnił funkcję pracowni sitarskiej, gdzie kobiety tkały płócienka. Duże okna, typowe dla budownictwa sitarskiego, wpuszczają do środka mnóstwo światła, co było niezbędne przy precyzyjnej pracy rzemieślniczej.

Budynki gospodarcze

Oprócz domu mieszkalnego, na terenie Zagrody znajdują się również inne budynki, które tworzą kompletny obraz dawnego gospodarstwa. Drewutnia, przylegająca do domu, służyła nie tylko do przechowywania opału, ale była także miejscem, gdzie sitarz wyrabiał łuby do oprawiania sit. Obok stoi dwukomorowy spichlerz ze stryszkiem, używany do magazynowania płodów rolnych.

Wozownia i budynek inwentarski dopełniają obrazu gospodarstwa. W tym ostatnim można zobaczyć rekonstrukcje różnych warsztatów rzemieślniczych, takich jak pracownia garncarska czy olejarnia. To fascynujące spojrzenie na różnorodność zajęć, jakimi trudnili się dawni mieszkańcy Biłgoraja.

Ekspozycja i atrakcje

Zagroda Sitarska to nie tylko zbiór budynków, ale przede wszystkim żywa lekcja historii. W poszczególnych pomieszczeniach można zobaczyć autentyczne narzędzia i wyroby sitarskie. Szczególnie interesująca jest ekspozycja siatek z włosia końskiego, włosianek oraz siatek drucianych w głównym budynku.

W drewutni prezentowany jest proces wyrobu siatek z łyka, zwanych „raczymi”. Spichlerz kryje w sobie kolekcję naczyń do przechowywania ziarna oraz sprzęt do mielenia zboża. Każdy budynek gospodarczy opowiada inną historię – od bednarstwa i kołodziejstwa po garncarstwo i olejarstwo.

Otoczenie Zagrody

Całość skansenu otoczona jest charakterystycznym dla regionu ogrodzeniem – z trzech stron płotem sztachetowym, a z czwartej dranicowym, typowym dla puszczańskich wiosek podbiłgorajskich. Bramy wjazdowe i furtki, zrekonstruowane według dawnych wzorów, dodają autentyczności całemu kompleksowi. Uzupełnieniem ekspozycji są ule kłodowe, które można zobaczyć na terenie Zagrody.

Doświadczenie zwiedzania

Wizyta w Zagrodzie Sitarskiej to podróż w czasie. Spacerując po terenie skansenu, można niemal usłyszeć odgłosy pracy sitarzy i poczuć zapach świeżo ciętego drewna. To miejsce, gdzie historia ożywa na naszych oczach, pozwalając nam doświadczyć życia codziennego sprzed dwóch wieków.

Szczególnie ciekawe są warsztaty organizowane w Zagrodzie, gdzie można nauczyć się tradycyjnych rzemiosł lub wziąć udział w pokazach wyrobu masła. To doskonała okazja, by nie tylko zobaczyć, ale także samemu doświadczyć dawnych technik i umiejętności.

Informacje praktyczne: – Zagroda Sitarska jest otwarta dla zwiedzających od maja do października. – Godziny otwarcia: wtorek-piątek 9:30-17:00, sobota-niedziela 12:00-17:00. – Bilety: normalny 10 zł, ulgowy 8 zł. We wtorki wstęp jest bezpłatny. – Grupy zorganizowane powinny wcześniej skontaktować się z sekretariatem muzeum: tel. 84 686 27 33 lub 798 538 386. – W okresie od listopada do końca kwietnia Zagroda jest nieczynna.

Podsumowanie

Zagroda Sitarska w Biłgoraju to nie tylko atrakcja turystyczna, ale prawdziwe świadectwo bogatej historii i kultury regionu. To miejsce, gdzie przeszłość spotyka się z teraźniejszością, pozwalając nam lepiej zrozumieć życie naszych przodków. Wizyta w tym unikatowym skansenie to nie tylko lekcja historii, ale także okazja do refleksji nad zmianami, jakie zaszły w naszym społeczeństwie na przestrzeni ostatnich dwóch stuleci. Zagroda Sitarska pozostaje żywym pomnikiem pracowitości i pomysłowości dawnych mieszkańców Biłgoraja, inspirując kolejne pokolenia do pielęgnowania tradycji i szacunku dla rzemiosła.